توان های اقلیمی ایران برای کشت آفتاب گردان دیم

دانه­های روغنی، اهمّیّت بسیاری در تأمین نیازهای غذایی و به طور کلّی اقتصاد ملّی دارند و به همین دلیل نیز مورد توجّه متخصّصان قرار می­­­­­­گیرند. مطالعات زیادی در مورد ویژگی­های گیاه آفتاب­گردان از جنبه­های گیاه­شناسی و ویژگی­های اقتصادی آن به عمل آمده است. بررسی نیازهای محیطی و بویژه نیازهای اقلیمی آفتاب گردان می­­­­­­­­­­­­­­­­­­تواند در بهینه سازی مصرف آب و مدیریّت بهتر منابع آب نقش مهمّی داشته باشد. در همین باره، جهت شناسایی توان­های اقلیمی ایران برای کشت این محصول مهم، داده های ۱۱۴ ایستگاه سینوپتیک در یک دورة 20 ساله از سال 2008 تا 1989م. جمع­آوری و پردازش گردید. مقادیر مطلق و میانگین دماهای روزانه، بارش، سرعت باد در ارتفاع ۲ متری از سطح زمین، ساعات آفتابی و درصد رطوبت نسبی از طریق سازمان هواشناسی کشور تهیه و مورد استفاده قرار گرفت. نواحی مستعدّ کشت با استفاده از نقشه های سطوح ارتفاعی، شیب، درصد آب تأمین شده از بارش، رطوبت نسبی و آستانه های دمایی مؤثّر بر کشت آفتاب گردان، در محیط gis شناسایی گردید. از مدل ahp جهت وزن­دهی و تلفیق نقشه ها استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که از کلّ مساحت کشور فقط 7/14 درصد دارای شرایط بسیار مناسب تا متوسّط برای کشت این گیاه است. از این میان، 6/1 درصد مساحت کشور دارای شرایط بسیار مناسب، 6/3 درصد دارای شرایط مناسب و حدود 5/9 درصد نیز دارای شرایط متوسّط جهت کشت آفتاب­گردان دیم است. سواحل دریای خزر بهترین شرایط را با 59 درصد تأمین آب مورد نیاز گیاه از طریق بارش و دمای مناسب در کلّ دورة رویش داراست. در خارج از این ناحیه، تنها در سواحل خلیج فارس می توان مناطق مناسبی را یافت. علی رغم انتظار، محدودۀ شهرستان میناب با 54 درصد تأمین آب حاصل از بارش و شرایط دمایی مناسب در کلّ دورۀ رویشی، بهترین موقعیت اقلیمی در خارج از محدودة خزری را به خود اختصاص داده است.